Overwerkt of juist ziek van verveling?
Zo voorkom je dat je opgebrand raakt

Barstende koppijn en een geheugen als een goudvis. Doodop, maar toch slecht slapen. Het zijn symptomen van een burn-out, inmiddels volksziekte nummer één. Een diagnose die minder vaak gesteld wordt, is die van de bore-out. Wat houden de twee ziektes in? En belangrijker nog: hoe voorkom je dat je ze krijgt? In gesprek met psycholoog Marly Sinke.

Uit ons onderzoek blijkt dat 30 procent van de Nederlanders vindt dat ze het altijd te druk hebben. Als je geen momentje rust hebt, kan dat stressvol zijn. Gevaarlijk, want stress is de grootste oorzaak van een burn-out, vertelt Marly Sinke, psycholoog en docent psychologie bij NHA.

“Een burn-out houdt in dat iemand opgebrand is”, vertelt Marly. “De oorzaak daarvan is lang aanhoudende stress. Soms stress hebben, is normaal en heus niet gevaarlijk. Wanneer een stressvolle periode lang aanhoudt, kan het wél gevaarlijk worden. Concentreren wordt moeilijker, je hartslag stijgt en je krijgt hoofdpijn. Je raakt overspannen.”

   “We leven steeds meer in een ik-maatschappij.”

De boosdoener: cortisol

Wanneer je stress hebt, maakt je lichaam cortisol aan. Ook wel het stresshormoon genoemd. Dankzij cortisol kun je in stressvolle situaties langer op 110 procent functioneren. Op zich handig. Maar cortisol zorgt er op de lange termijn voor dat er lichamelijke en mentale klachten ontstaan. Neem je niet voldoende rust? Dan riskeer je een burn-out.

“Als iemand lange tijd overspannen is, kan dat leiden tot een burn-out”, waarschuwt Marly. “Het verschil tussen overspannen zijn en een burn-out hebben, is de intensiteit van de klachten en de hersteltijd. Ben je overspannen, dan heb je een paar weken rust nodig om te herstellen. Iemand met een burn-out kan niet meer normaal functioneren. Revalideren? Dat duurt zeker een half jaar, maar kan nog veel langer duren.”

Ziek van verveling

Niet te veel hooi op je vork nemen dus. Al is geen mentale uitdaging óók niet goed. Dat kan namelijk leiden tot een bore-out. Iemand met een bore-out is letterlijk ziek van verveling. De klachten? Die zijn vergelijkbaar met die van een burn-out. En ook al wordt de diagnose bore-out veel minder vaak gesteld dan een burn-out, toch geeft 23 procent van de Nederlanders aan zich vaak te vervelen.

“Een bore-out komt vooral voor bij hoogbegaafden en bij mensen met een laag zelfbeeld”, legt Marly uit. “Mensen worden onvoldoende uitgedaagd en durven dat niet bij een werkgever aan te geven. Iemand gaat zich tijdens werktijd vervelen, zit dagenlang op social media, probeert er toch druk uit te zien en tracht zijn verveeldheid te verbergen. Dat levert stress op. Als zo’n situatie aanhoudt, zorgt dat uiteindelijk voor dezelfde symptomen als bij een burn-out.”

Wees er op tijd bij

Bij beide kwalen is Marly’s advies: zoek op tijd hulp. “Ben je overspannen of juist extreem verveeld? Praat daar dan over. Met een collega, familielid of een therapeut. Als je leert waarom je veel te hard werkt of juist niet vooruit te branden bent, dan kun je daar iets aan veranderen. Als dat lukt, ben je een burn- of bore-out voor en bespaar je jezelf een hoop ellende. Soms is een weekje vakantie al genoeg om voldoende uit te rusten en een burn-out te voorkomen. Een bore-out in de kiem smoren? Daag jezelf uit. Doe iets buiten je comfortzone. Wacht je te lang af, dan kan het zijn dat je maandenlang uit de running bent.”

Vaker en jonger

Steeds meer Nederlanders krijgen een burn-out. En ook nog eens op steeds jongere leeftijd. Hoe kan dat eigenlijk? “We leven steeds meer in een ik-maatschappij”, legt Marly uit. “Dat wil zeggen dat we heel individualistisch zijn en ons aan anderen spiegelen. Van jongs af aan leren we dat we alles kunnen behalen, als we ons best maar doen. Lukt iets niet, dan ligt dat dus aan jezelf.

Op scholen ligt de nadruk op hoge cijfers. Ben je ergens niet goed in, dan wordt dat afgestraft met een onvoldoende. Er wordt weinig rekening gehouden met mensen met andere talenten. Bovendien staan sociale media vol met mensen met ogenschijnlijk perfecte levens. Jongeren die zich met influencers vergelijken, kunnen zich minderwaardig voelen.”

“Of je nu van koken of van kickboksen houdt; besteed aandacht
aan wat jou ontspant.”

Balans is de sleutel

Hoe voorkom je dat je met één van beide problemen te maken krijgt? Volgens Marly is het sleutelwoord: balans. “Zorg voor een goede verdeling tussen werk en privé. Werk niet te hard, maar daag jezelf wel uit. Zorg voor gezonde voeding en voldoende beweging, maar vergeet vooral niet om af en toe te genieten van je lievelingskostje. En zorg voor voldoende sociaal contact.”

Rust, beweging en een hobby

Rust en ontspanning zijn de beste bescherming tegen cortisol. Daarom raadt Marly aan om veel de natuur in te gaan. “Het is wetenschappelijk bewezen dat de natuur een ontspannende invloed heeft. Dus wandel eens door een park in plaats van door de stad.” Wel drukt ze ons op het hart dat ontspannen voor iedereen anders is. Probeer dus zelf vooral wat voor jou werkt.

Een burn- of bore-out voorkomen is niet altijd mogelijk. Bepaalde patronen zijn nu eenmaal moeilijk te doorbreken. Overkomt het je toch? Zoek dan hulp bij een therapeut of coach. Die helpt je om ongezond gedrag te herkennen en gezond gedrag aan te leren. Marly raadt mensen met een burn-out naast rust ook een hobby aan.

“Zoek je een hobby? Denk dan aan de dingen die je als kind graag deed. Klauterde je het liefst in bomen? Zoek dan een actieve hobby in de natuur. Was je vroeger juist veel creatief bezig? Begin dan met schilderen of haken. Ontspan jij van koken, ga dan koken. Ontspan jij van een partijtje kickboksen? Doe dat dan vooral.”
 

   Lees ook het verhaal van Femke die haar burn-out overwon